Prof.Dr. Hikmet BİRAND

Prof.Dr. Hikmet BİRAND
Ankara Üniversitesi Botanik Enstitüsü Direktörü

1904 yılında Karaman’da doğdu. İstanbul’da Halkalı Yüksek Ziraat Okulu’nu bitirdi. 1928-1932 yılları arasında Almanya’nın Bonn kentinde doktora yaptı. 1933 yılında yurda döndü, aynı yıl açılan Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü’nde Başasistan olarak akademik kariyerine devam ederek, 1936 yılında doçent oldu. Bir ara Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Dairesi Üyeliği yaptı. 1946 yılında Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi kurulunca Profesör olarak görev aldı. 1949 yılında Fen Fakültesinde kısa bir süre Dekanlık yaptıktan sonra Ankara Üniversitesi Rektörlüğüne seçildi (1949-1951). Ülkemizde bitki sosyolojisi ile ilgili ilk çalışmaları yaptı. 1960 yılında kurulan ODTÜ-Atatürk Ormanının oluşturulmasında çabaları oldu. 1972 yılında aramızdan ayrıldı.

Türkiye’de modern anlamda ilk herbaryum olan ANK Herbaryumu (Herbarium Turcicum-Türkiye Herbaryumu) 1933 yılında Yüksek Ziraat Enstitüsü Botanik Enstitüsünde Hikmet Birand tarafından kurulmuştur. Hikmet Birand’ın yaşamı boyunca yaptığı hizmetler içinde belki de en önemlisi olan ANK Herbaryumu ve Türkiye Florası ile ilgili yapılanları 1952 yılında yazmış olduğu Türkiye Bitkileri kitabının (671 cins ve 2480 türe ait 6145 bitki örneğinin incelendiği Türkiye Bitkileri adlı eserde yer alan örneklerin çoğunluğu P.H.Davis’in editörlüğünü yaptığı Flora of Turkey’de işlenmiştir) önsözünden kendi anlatımıyla aktaralım:

“Bu kitapta toplanan bitkiler, Türkiye florasının ilk demirbaş listesidir. Türkiye ve dünya florası ile bitki coğrafyasının ve tatbikatçıların bazı sorularına cevap vereceği, fakat bilhassa Türkiye Florasına temel teşkil edeceği için ehemmiyetsiz değildir. Dünyada intişar sahaları daha iyi bilinmeyen, Türkiye’de yetişip yetişmedikleri belli olmayan doğu bitkileri hakkında başvurulan tek eser, İsviçre’li botanikçi Boissier’in 1888 de yayınlanan ve altı büyük cilt tutan “Flora Orientalis” idir. Fakat bu eserde, Türkiye’de toplanan bitkiler nisbeten mahdut ve dağınıktır. Çünkü Flora Orientalis’de uzak doğuya kadar bütün memleketlerde toplanan bitkiler sayılmaktadır. Ayrıca o eserin yayınlanmasından beri geçen yetmiş yıl içinde Türkiye’de daha birçok toplanmalar da yapılmıştır. Onun için bizim bu listemiz, yakın doğu florası ile uğraşanların çok işine yarayacaktır.”

Sözlerimizi rahmetli Prof.Dr. Turhan Baytop’un sözleri ile bitirelim:

“H.Birand Ankara Fen Fakültesi Botanik Enstitüsü direktörlüğüne geçtikten sonra, zamanının hemen tümünü öğrenci derslerine ve yönetim konularına (dekan, rektör) ayırmış ve bu uğraşları Anadolu florası konusuna yapabileceği katkıların sınırlanmasına neden olmuştur. Bu durum halen Anadolu florası üzerinde çalışan genç araştırıcılara ders olmalıdır.”

S.Tuğrul Körüklü
ANK Herbaryumu
Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü

Kaynak:

Türkiye Bitkileri, Plantae Turcicae, A Preliminary list of species collected in Turkey. Prof.Dr. Hikmet Birand. T.C.Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları, Um. 58-Botanik.1, 1952 Ankara.
Kuruluşunun 75. Yılında Yüksek Ziraat Enstitüsü (1933-1948). Prof.Dr. Cemalettin Yaşar Çiftçi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 1496 Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 820, 2008, Ankara.
Anadolu Dağlarında 50 Yıl, Bir Bitki Avcısının Gözlemleri. Turhan Baytop. Nobel Tıp Kitapevleri, 2000.